Günümüz toplumunda kıkırdak bozuklukları oldukça sıktır.    Osteokondrit ( kıkırdak bozukluğu ) özellikle asitik beslenme sonucu alkali olan eklem kıkırdağına verilen zarar, obesite sonucu ekleme binen aşırı yükler, mekanik aksta oluşan bozukluklar sonucu çağımızın üzerinde durulması gereken en önemli ortopedik problemlerden biri olmuştur. Sadece semptomatik olgulara girişim yapıldığı için, erişkinlerde kıkırdak lezyonlarının insidansı hakkında sağlıklı bilgiler yoktur. Genel olarak kabul edilen görüş, 1 cm’den büyük lezyonların semptom verdiği ve osteoartrite ( kireçlenme ) dönüşebildiğidir. Erişkinlerde kıkırdak lezyonlarının kendiliğinden iyileşme yeteneği yoktur. Şimdiye kadar tanımlanmış olan tedavi yöntemleri ile, normal hyalin kıkırdağın 3 boyutlu mimari yapısı ve histolojisini yeniden oluşturmak mümkün değildir.     Güncel kıkırdak onarım teknikleri kabaca fibröz kıkırdak ve hyalin benzeri kıkırdak oluşturma teknikleri olarak kabaca iki grupta incelenebilir.      Fibröz kıkırdak yöntemleri arasında en sık uygulananlar subkondral perforasyon ( Drilling ) ve mikro-kırık teknikleridir. Her ikisinde de amaç, subkondral kemiği uyararak, kemik iliğindeki mezenkimal kök hücrelerinin kıkırdak defektine ulaşmasını sağladıktan sonra; bu hücrelerin sürekli pasif hareket varlığında ve sinovyal sıvı ortamında fibrokartilaja dönüşmelerini sağlamaktır. Oluşan tamir dokusu, normal hyalin kıkırdaktan mimari olarak farklıdır ve biyomekanik olarak daha zayıftır. Uzun süreli izlemde bu kıkırdağın dejenere olarak işlevini kaybetmesi beklenir. Yine de, kolay olması, artroskopi ile uygulanabilmesi, morbiditesinin düşük olması dolayısıyla en sık uygulanan tedavi yöntemlerinden biridir.         Artroskopik gerekli işlemleri yapıldıktan sonra eklem içerisine Kök hücre ( stem cell ), PRP ( Platelet Rich Plazma ) veya PRGF  uygulamaları yapılarak başarılı sonuçlar alınabilir.         Bu uygulamalar oldukça başarılı cerrahi yapılmadan önce muhakkak akılda bulundurulması gereken cerrahiye ciddi alternatif olan tedavilerdir. Şu iyi bilinmelidir ki hastada semptomlara yol açan nedenler kıkırdak hasarı değil diz etrafındaki yumuşak dokulardan kaynaklanan ağrılardır. Çünkü eklem yüzeyini kaplayan hyalen kıkırdakta ağrı hissini taşıyan sinir lifleri yoktur. Siz içerideki kıkırdak yapıyı protezle değiştirseniz bile etraf yumuşak dokuyu, bağları göz ardı eder onları güçlendirici tedaviler yapmazsanız hastanın şikayetlerini düzeltemezsiniz.

Günümüzde spor faaliyetleri ve fiziksel form hedefleyen egzersizler rağbet gördükçe diz yaralanmaları da her yaştaki insanlarda gittikçe daha sık görülmektedir. Diz eklemi vücuttaki en büyük eklemdir. Diz eklemi 3 kemikten oluşmaktadır. Yukarıda uyluk (femur) kırığı aşağıda bacak (tibia) kemiği ve öndeki parça diz kapağı (patella) kemiğidir. Diz eklemi fleksiyon ve ekstansiyona izin veren menteşe tipi eklem olmasına rağmen,hareket esnasında rotator eklem fonksiyonu da gösterir. Eklem yüzleri birbirlerine çok uygun olmadığı için eklem yardımcı dokularla güçlendirilmiştir. Bunlar diz eklemi bağları (Ligamentler) ve çukur şeklindeki kıkırdaklar (Menisküsler)'dir.ANATOMİ:Her dizde iç ve dış olmak üzere iki adet fibrokartilajinöz yapıda bulunan menisküsler vardır. Menisküsler yarım ay şeklinde, periferik kısımlarının koveks ve kalın içe doğru incelerek seyreden (enlemesine kesitlerde) üçgen biçiminde olup tibia eklem yüzünün 3/2 örtecek şekilde yerleşir.Menisküsler kompresyona direnç gösterecek biçimde yoğun sıkı örgü şeklinde kollajen lifleri bulunan elastikiyeti olan ve önemli görevleri üstlenmiş yapılardır. Menisküslerin şok abzorbe edici görevi, eklem kıkırdaklarının beslenmesine yardımcı diz stabilitesini sağlar ve yükün daha geniş bir alana dağılmasını ve eklem kıkırdaklarının yüksek basınçtan korunmasını sağlar.ETYOPATOLOJİ:Menisküs yırtıkları her yaşta görülebilmektedir.Ancak oluş mekanizmaları farklıdır. Genç insanlarda menisküs dokusu sağlam olduğundan ciddi travmalar sonucu yırtılırlar. Menisküs yırtığına neden olan travma ve zorlamaların kapsül, yan ve çapraz bağlarda yaralanmalara neden olduğu unutulmamalıdır. İleri yaşlarda menisküs dejenerasyondan dolayı zayıflar ve çok basit diz hareketlerinde bile yırtılabilir. İç menisküsün daha geniş kalın olması ve medial yan bağa sıkıca yapışmış olmasından dolayı daha hareketli olan dış menisküse göre 5-7 kat daha sık olarak yaralanır ve yırtılır.Menisküs yırtıkları yırtık biçimine göre sınıflandırılmıştır:- Uzunlamasına yırtıklar; menisküs kenarına paraleldir, kısmi veya tam olabilir.- Enlemesine yırtıklar; menisküsün superior ve inferior yüzlerinin ayrılması şeklinde olur- Oblik yırtıklar- Radial (perifere dikey) yırtıklar- Değişik tip yırtıklar(flep şeklinde, kova sapı şeklinde, papağan ibiği şeklinde, karışık veya dejeneratif menisküs yırtıkları)Menisküste damarlı kısım periferde olduğu için iyileşme ancak bu bölgede olur.Bu nedenle son yıllarda artroskopik cerrahinin gelişmesiyle periferik menisküs yırtıklarının onarımı başvurulan onarım yöntemlerinden biri olmuştur.KLİNİK BULGU VE BELİRTİLERİ:Menisküs yırtıklarının büyük çoğunluğunda ağrı, şişlik ve kitlenme gibi üç ana belirti vardır. Ağrı en önemli belirtidir ve sıklıkla yırtık olan menisküs tarafında eklem hizasında olur. Merdivende ve çömelirken ağrı artar kitlenme yırtık olan menisküs parçasının eklem aralığına sıkışması ile olur ve bükülen diz uzun süre açılamaz.Menisküs yırtığı olan dizde sıklıkla sıvı birikmesi de olur. Hasta bunu dizinde şişme ve dolgunluk hissi olarak algılar. Duyarlılık eklem aralığı boyunca bulunabilir, bu menisküsün periferik yapışma yerlerindeki yırtılma veya zorlanmaları gösterir.TANI:Tanıya anamnez, fizik muayene, menisküse yönelik özel testler, radyo-diagnostik yöntemler ve artroskopiyle ulaşır hastanın hikayesi yaralanmanın oluş şekli ve zamanı,travmanın şiddeti, şikayetleri, muayene bulguları ve özel testler (mcmurray, Apley testleri) ile menisküs yırtığından şüphelenilebilir. Düz röntgen grafilerinde menisküsler görülmez; ancak dizdeki başka anormallikleri görme açısından çekilmesi önerilir. En iyi tanı aracı manyetik rezonanstır(MRI) Menisküs yırtıklarını %80-93 arasında gösterir, ayrıca beraberinde diğer eklem yapıları da görülür. Eğer bunlarla tanı konulamazsa artroskopi ile dizin içine bakılarak tanı kesin olarak konulabilir.TEDAVİ:Konservatif tedavi:Akut bir diz travmasını takiben,dizdeki patolojilerin tanısı konulana kadarki ilk tedavi kanservatif olmalıdır.Öncelikle ekstremite yükten arındırılarak,istirahata alınır. Semptomik tedavi medikal olarak anti enflamatuvar ve analjezik ilaçlarla sağlanır. Akut belirtilerin azalmasından sonra diz eklemi dikkatlice muayene edilir ve bulgulara göre tedavisinin gidişi saptanır. İlk tedavi yaralanmanın şiddetine bağlı olarak ortalama 10 ila 20 gün sürdürülür. Bu süre sonrasında yük verilir.Bundan sonraki aşamada dizde lokalize palpasyon ağrısı devam ediyor; ancak bağ sistemi sağlamsa kitlenme ve hidroartroz yoksa konservatif tedaviye devam edilir.Dize elastik bandaj veya dizlik sarılır. Hastanın sportif aktivitelerine ara vermesi söylenir ve progressif quadriceps egzersizlerine devam edilerek hasta izlenir.Cerrahi Tedavi:1-) İlk tedaviyi takiben tekrarlayıcı ağrı ve süregelen effüzyonlar ve de kilitlenme gibi septomlar günlük veya sportif yaşamı engellemeye başladığı anda menisküse yönelik cerrahi tedavide maximum menisküslerin korunmasını hedefleyen menisküslerin cerrahi olarak çıkarılması yani menisektomiler, menisküsün bütünü çıkarılmasını içeren total menisektomiler veya yalnız yırtık parçanın çıkarılmasını içeren parsiyel menisektomiler şeklinde yapılır.2-) Pereferik yırtıklarda yırtığın dikişlerle tespit edilerek menisküs tamirleri menisküs tedavilerindeki son aşama menisküs transplantasyonlarıdır.Daha önce menisküsü alınmış hastalarda gelecekte karşılaşılacak dejeneratif değişiklikleri önlemek ve diz stabilitesine olan katkılarına tekrar kazanabilmek için alternatif bir yöntemdir. Son yıllarda giderek uygulama alanı bulan transplantasyonda ilke, kadavradan alınan menisküs dokusunun transplante edildiği yeni dizde de canlılığını sürdürmektedir.ARTROSKOPİ:Tüm dünyada büyük eklem yaralanmalarının tanı ve tedavilerinde çok sık kullanılan bir yöntemdir. Hastaya zarar vermeyen minor cerrahi bir işlemdir. Artroskopi teknik olarak çok küçük ameliyat kesileri yardımıyla eklem içerisine yerleştirilen kurşun kalemden daha ince aletler ile ve fiberoptik kamera yardımıyla monitör ekranından eklem içerisinin net bir şekilde görüntülenmesi esasına dayanır. Eklemin sağlamlığını temin eden yapılara bir zarar verilmediğinden hastalarımız artroskopi sonrası çok kısa sürede eski işlerine ve aktivitelerine dönebilmektedir. 

Osteonekroz, son yıllarda diz cerrahisi ile ilgilenen ortopedik cerrahlar arasında oldukça çok tartışılır olmuştur. Bunun da en önemli nedeni; görüntüleme yöntemlerindeki gelişmelere paralel olarak osteonekroz’un tanısının kolay konulabilmesine karşın, tedavideki başarının istenilen düzeyde olmamasından kaynaklanmaktadır.Kemiğin çeşitli sebebler sonucu ölümüne osteonekroz denir. Osteonekroz spontan osteonekroz ve sekonder osteonekroz olmak üzere iki grupta incelenir. Spontan osteonekroza idiopatik veya primer osteonekroz adları da verilir ve tüm osteonekrozların %40’ını oluşturur. Sekonder osteonekroz ise bir takım hastalıklara veya ilaçlara bağlı olarak oluşur ve tüm osteonekrozların %60’ını oluşturur. Osteonekroz birinci sıklıkta kalça ekleminde görülürken ikinci olarak da diz çevresinde görülür.SPONTAN OSTEONEKROZSıklıkla 60 yaş üzerinde ortaya çıkar ve kadınlarda 3 kat daha fazla görülür. Diz ekleminde ani başlayan ağrı ile karakterizedir ve en sık kemiğin yük binme yüzeyinde ortaya çıkar. Diz eklemini tutan spontan osteonekroz’un, günümüzde halen nedeni tam olarak bilinmemektedir.SEKONDER OSTEONEKROZSıklıkla genç hastalarda ( 20-55 yaşları arasında ) görülür. Birden fazla eklemi tutar ve asemptomatik olabilir. Spontan osteonekroza göre daha geniş alanı etkiler. Sekonder osteonekroza yol açan birçok sebep vardır:·         Bunlardan en sık görülenleri:·         Steroid ve NSAİ ilaç kullanımına bağlı osteonekroz·         Sistemik Lupus Eritematosus (SLE)·         Alkolizm Sonucu Osteonekroz·         Menisküs yırtığı Ameliyatı sonrası Osteonekroz·         Artroskopik Lazer Kullanımına Bağlı Osteonekroz·         Gaucher Hastalığına Bağlı Osteonekroz·         Gebeliğe Bağlı Osteonekroz·         HIV Enfeksiyonuna Bağlı OsteonekrozSPONTAN OSTEONEKROZUN TANISIKlinik olarak 60 yaş üzerinde kadınlarda daha sık olarak görülür. Hastalar genellikle dizlerinde ani başlayan şiddetli ağrı ile hekime başvururlar. Lezyonun olduğu bölgeyi iyi lokalize ederler. Ağrı yüklenme ile artar ise de hastaların çoğu istirahatte ortaya çıkan gece ağrısından şikayet ederler. Başlangıçta şiddetli olan bu ağrı aylar içerisinde azalır. Ağrı ile birlikte hafif dereceli sinovit atağı görülebilir. Akut dönemde diz hareketlerinde kısıtlılık ortaya çıkabilir.Osteonekroz klinik ve radyolojik verilere göre 4 evreye ayrılır. Bütün evrelerde aynı belirti ve bulgular değişik derece ve şiddette (ağrı, hassasiyet, efüzyon ve sinovit ) olabilir.Evre 1: Şiddetli ağrı vardır. Semptomları 6-8 hafta sürer. Çoğunlukla geri dönüşümlüdür. Direkt röntgenografi normaldir. İlerleme göstermeyen tiplerinde MR da görüntü verebilir. Kemik sintigrafisi bu evrede her zaman pozitiftir. Bu evrede tedavi konservatiftir.Evre 2: Ağrının şiddeti evre 1 e göre biraz daha azalmıştır. Semptomları 2-4 ay sürer. Röntgende görülebilir. Geri dönüşlüdür.Evre 3: Orta şiddette ağrı vardır. Semptomları 3-6 ay sürer. Bu evrede kemik sintigrafisi, MR ve BT pozitif olsa da direkt röntgenografiye göre üstünlüğü yoktur. Artık lezyon geri dönüşsüz hale gelmiştir.Evre 4: Semptomları 9-12 ay sürer. Direkt radyografilerde lezyon görülür ve buna ek olarak eklem yüzeyinde çökme oluşur. Geri dönüşümsüzdür . Artık evre 4’e ulaşan lezyon eklemde ileri derecede dejeneratif değişikliklere neden olur. Eklem yüzeyindeki bozulmaya bağlı olarak ağrı şikayetinde artış olur.Klinik tanı birçok eklem hastalığı ile karışabilir. Bu nedenle radyolojik görüntüleme metodları ile kesin tanı konulabilir. Tanıda direkt röntgenografi, kemik sintigrafisi, Bilgisayarlı tomografi ve Manyetik rezonans görüntüleme(MR) tetkikleri kullanılabilir.Kemik sintigrafisi: Erken tanı konulabilmesi en önemli avantajıdır. Buna karşılık osteonekrotik alanın tam olarak lokalizasyonunun elde edilememesi ve diğer aktivite artışına neden olan hastalıklardan ayrımının yapılamaması en önemli dezavantajıdır. Bu nedenle günümüzde osteonekroz tanısında ilk tercih edilecek görüntüleme yöntemleri arasında değildir.Direkt Röntgenografi: Erken dönemde direkt radyografi ile tanı konulamaz, ancak ilerleyen evrelerde kemikte yıkım yapmaya başladığında bulgular ortaya çıkar.Bilgisayarlı Tomografi(BT): Evre 1 ve 2 gibi erken evrelerde normal bulgu verir. Ancak evre 3 ve 4 gibi eklemde hasar yapan ileri evreli lezyonlarda lezyonun lokalizasyonu ve büyüklüğü hakkında ayrıntılı bilgi verebilir.Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR):  Günümüzde osteonekrozun tanısında en önemli görüntüleme yöntemidir. Erken evrede bile yüksek hassasiyet gösterir. En önemli avantajı erken dönemde tanıya izin vermesi, lezyonun hakkında ayrıntılı bilgi vermesi ve en önemlisi lezyonun eklem kıkırdağı ile ilişkisini göstermesidir.TEDAVİOsteonekroz da tedavi konservatif ve cerrahi olmak üzere 2 şekilde incelenebilir. Amaç erken evrede tanı koyup erken tedaviye başlamaktır. Özellikle erken evrede konservatif tedavi ön plandadır. Cerrahi tedavi ise ilerleyen evrelerde kullanılır.Konservatif TedaviEvre 1’de konservatif tedavi uygulanır, bu da kısmi yük verdirme,  Analjezik  ilaçlar ile yakınmalar azaltılabilir. Sportif aktiviteler kısıtlanır. Evre 2 de konservatif tedavi lezyonun büyüklüğüne bağlıdır.Cerrahi TedaviEvre 3 ve 4 de konservatif tedavinin yeri yoktur, tek tedavi biçimi cerrahidir. Tedavi hastanın yaşı, osteonekrozun etyolojisi, lezyonun yeri, dönemi, büyüklüğü ve kemik defektinin olup olmadığına göre farklılık gösterir.Diz eklemini ilgilendiren osteonekrozun cerrahi tedavisinde sık olarak kullanılan yöntemler: Cerrahi tedavi yöntemleri;·         Core-Dekompresyon·         Artroskopik Debridman·         Kök hücre ( Stem Cell )·         PRGF ( Platet Rich Growth Faktör )·         Proloterapi·         PRP ( Platelet Rich Plazma )·         Düzeltici Osteotomiler·         Osteokondral Greftler·         Diz Protezleri·         Karbon Fiber veya Demineralize Kemik Matriksi ile Defektin Doldurulması·         Periosteal veya Perikondral Otogreftler·         Kondrosit ve Mezenkimal Hücre Kullanımı·         Otolog kondrosit kültür uygulaması·         Kalloosseöz greftBu yöntemlerin gelişmesi ile gelecekte osteonekroz tedavisinde rutin kullanıma girmeleri mümkün olabilecektir.PROGNOZDizdeki osteonekrozun doğal seyri kalçadakinden farklıdır. İdiyopatik osteonekrozlu hastaların %50’ye varan kısmı pre-radyolojik dönemde iyileşir ve osteoartrit gelişmez. Prognozu belirleyen en önemli faktör lezyonu büyüklüğüdür. Sekonder osteonekrozu olan hastaların prognozu daha kötüdür.Sonuç olarak günümüzde radyolojik görüntüleme yöntemlerindeki gelişmelere bağlı olarak, diz eklemini tutan spontan osteonekrozun tanısının konulması çok erken dönem hariç, oldukça kolaylaşmıştır. Ortopedik cerraha bu kadar önemli bilgiler sağlayan teknolojik gelişmelere rağmen halen tedavi konusunda osteonekrozun birinci evresi hariç, ortak görüş birliği yoktur. Bu aşamada tedavi kararının verilmesinde cerrahı yönlendirecek olan en önemli nokta kendi klinik gözlemleri ve tecrübesi olacaktır.

Dizde diğer tedavi yöntemlerine cevap vermeyen kireçlenmeler diz protezi ile tedavi edilir. Protez denince dizde eklem yapan üç kemiğin eklem yüzeylerinin kesilerek çıkarılması ve bu yüzeylerin metal ve plastik parçalar ile kaplanmasıdır. Protez ilaç, diz içi enjeksiyonlara ve rejenerasyon tedavilerine cevap vermeyen kireçlenmelerde diz artroskopisinden ve yönlendirme ameliyatlarından yarar görmeyeceği düşünülen ya da daha önce bu operasyonları geçirdikten sonra yakınmaları yineleyen hastalarda iyi bir seçenektir. Yukarıdaki alternatif tedavilere cevap yok ve diz sorunları hastanın hayat standartını bozuyorsa diz protezi gereklidir denebilir. Yine de 65 yaş altındaki kişilerde diğer tedavi yöntemleri sonuna kadar denenmelidir. 55-65 yaşları arası diğer tedavi yöntemleri avantajlı olabilir. 65 yaş üzeri hastalara uygulanabilir. En sık soru protez yapım yaşı ve ne kadar ömrü olduğudur. Burada hastanın kişisel özellikleri; yaş, cinsiyet, ağırlık ve hareket seviyesi belirleyicidir. 65 yaş üzeri, kadın, 70 kg altı ve az hareketli kişilerde protezin ömrün kalan kısmında idare edebileceği söylenebilir. Normal bir dizde dört adet bağ, dizin kemiklerinin birbiri ile bağlantısını ve koordinasyonunu sağlar. Artritli bir dizde bu bağların yapıları bozulabilir. Diz protezi uygulamalarında bu bağlardan bazıları eklem yüzeyleri ile birlikte kaldırılır ve yeni yapma yüzeyler ile değiştirilir. Konulan parçaları yerinde tutmak üzere 2 yol mevcuttur.Bunlardan biri polimetimetakrilat adı verile çimento ile tespittir. Diğeri ise özel hazırlanan ve kemiğin gelişimine uygun olarak kemikle bütünleşen parçalardan oluşan protezlerdir. Bugün diz protezlerinin büyük çoğunluğu çimentolu olarak yapılmaktadır. Bu süreyi hastanın kilosu, genel sağlık koşulları,aktivite düzeyi arttırıp, azaltabilmektedir. Çimentonun avantajı gerek kemikle protezi birbirine bağlayan bir yapı olması gerekse katı bir maddenin ortama kattığı biomekanik güçtür. Bugün için kullanılan materyallerde kırılma olayı son derece azdır, 1980'li yıllarda kemiğe bir çimento materyali olmaksızın uygulanabilen protezler üretilmiştir. Bu implantların yüzeylerinde yeni kemik oluşumunu sağlayabilecek biolojik olarak aktif olan maddeler bulunmaktadır. İmplanları kemiğe tespit etmek üzere çeşitli vida sistemleri de geliştirilmiştir. Vidalar yeni kemik gelişimi sağlanana dek protezin tespitinden sorumlu olacaklardır. Bazı modeller çimentolu protezler kadar başarılı olmuşlardır.Ancak ne kadar düzgün yüzeyli olurlarsa olsunlar bu protezlerde de yük altında kalmaya bağlı küçük fragmanların oluşumunun daha fazla olduğu ve biolojik yanıtın daha hızlı geliştiği tespit edilmiştir.Ayrıca bugün için bu tip protezlerin kullanımı ile ilgili uzun dönem sonuçlar henüz elimizde mevcut değildir. 1980'li yılların sonuna doğru femoral komponenti çimentosuz, tibial komponenti çimentolu hybrid ( melez ) protezler üretilmiş olup bugüne kadar ki sonuçları iyidir. Sonuç olarak diz protezi cerrahisi bazı bugün için dizin biomekaniğini düzenleme de etkili bir tedavi yöntemidir. Hastaların operasyonun ertesi günü yürümelerine, 2. gün tuvalete oturmalarına izin verilir. Dikişler ortalama 15 günde alınır ve sonrasında banyoya izin verilir. Hasta operasyonun ertesi gününden itibaren diz bükme ve adele güçlendirme ekzersizlerine başlanır. Bu ekzersizler diz fonksiyonlarının tamamen kazanılmasına kadar devam eder. Genellikle 6. haftada tüm diz fonksiyonları geri döner. Dizde şişlik ve protezin varlığını hastalar 3-6 ay hissedebilirlerse de yürüme ilk haftadan sonra ağrısızdır. OPERASYONA KARAR VEREN HASTALARA UYARILAR Operasyon sırasında ve sonrasında erken dönem olası komplikasyonlar; Enfeksiyon; İyi ameliyathane koşullarında protez operasyonlarında enfeksiyon oranı % 2 civarındadır. İyi ameliyathane koşulları denilirken "laminar air flow " denilen özel mikrop bulaşmasını engelleyen bir sistem bulunmasıdır. Normal ameliyathanelerde enfeksiyon oranları % 5-10 arasındadır. Enfeksiyon olursa yeniden bir operasyonla ile eklemin yıkanması gerekebilir. İleri enfeksiyonlarda operasyonda konulmuş olan protezin çıkarılması gerekebilir. Bu durumda 6-12 hafta antibiotik kullanımı sonrası yeniden protez konabilir. Derin ven trombozu ( toplar damarlarda kan pıhtılaşması); Bu komplikasyon %5 in altındadır. Genellikle 3. günden sonra görülme olasılığı başlar, 6-10. günler en fazla görülür. Ancak nadiren de olsa operasyondan aylar sonra da görülebilmektedir. Derin ven trombozlarınının da % 5-10 kadarı (tüm hastaların 10 binde 5-10 u ) pıhtının koparak akciğere veya beyine giderek hayati risk yaratabilir. Hastaların bazılarında ek risk faktörleri vardır. Bunlar kadınlarda doğum kontrol hapları kullanılması, hastaların daha önce derin ven trombozu geçirmiş olması, bacaklarda varis bulunması, ailevi yatkınlık vb. Derin ven trombozundan korunmak için kan sulandırıcı ilaçlar, operasyon sonrası antiembolik çoraplar giydirilmesi, yatak içi egzersizler ve erken ayağa kaldırarak yük verme riskleri azaltmaktadır. Eğer hastalarda ek risk faktörleri varsa bu uygulamalar daha da uzatılmaktadır. Teknik hatalar; Protez ameliyatları teknik olarak son derece komplike operasyonlardır. Bu nedenle teknik hatalara bağlı komplikasyon olasılığı her zaman ve her yerde olabilmektedir. İyi ellerde teknik hatalara bağlı komplikasyonların riskleri çok azalmakta ve sonuca etki eden teknik hatalar çok nadiren oluşmaktadır. Ameliyat sonrası süreç;Hastalar ameliyathaneye alındıktan sonra önce uyutulmakta, steril ortam için ilgili bacak silinmekte ve örtülmekte sonrasında operasyon sistemleri kurulmaktadır. Bu ortalama 40 dakika bir zaman gerektirmektedir. Operasyonun deneyimli ellerdeki normal süresi 45 dakika civarındadır. Operasyon sonrası hastalar 30 dakika -1 saat arasında ayılma odasında bekletilmekte ve sonra da odalarına alınmaktadır. Dahili sorunları olan veya çok yaşlı hastalarda zaman zaman yoğun bakım ihtiyacı olabilir. Hastalar odalarına alındıktan sonra 2 saat içinde tamamen uyanık hale gelmektedir. Ağrı ağrı kesicilerle tamamen kontrol edilebilmektedir. Hastaların dizinde (kliniklerde uygulama farkları vardır) içeride biriken kanı boşaltmak için dren, elastik bandaj, bacağa giydirilmiş antiembolik çorap bulunur. 3-4 saat sonra hastalara yemek verilir. Ertesi gün hastalara bir walker yardımıyla kalkmalarına izin verilir. Ayağa kalkmadan önce 5 dakika kadar oturarak başın dönmediğinden emin olunmalı, baş dönerse uzanarak 1 saat sonra ayağa kalkma yeniden denenmelidir. Hastanede (uygulamalar farklı olmakla beraber) 5-7 gün kalacaksınız. 2. gün sorumlu sağlık personeli gelerek size yatakta yapmaya başlayacağınız egzersizleri gösterecek. 2 saat sonunda 2 saat ara verilecek ve tekrar başlanacaktır. 2-3. gün sonunda diziniz 90-100 derece bükülüyor olacaktır. Dreniniz 2. veya 3. gün çekilecek ve pansuman yapılacaktır. Hastanede kaldığınız sürece dizinize buz uygulanacaktır. İlk 2 gece 38 civarında ateşiniz olabilir, enfeksiyon anlamına gelmez. Enfeksiyon bulguları 3. günde başlar. Eve döndükten operasyon sonrası 10. gün sonuna kadar bacağınızı uzatarak yatabilir veya oturabilirsiniz. Bu sırada buz uygulamaya devam etmelisiniz. Yemek için ayağınızı yere koyarak oturabilir ve ihtiyaçlarınız için walker aracılığı ile dilediğiniz kadar kalkıp yürüyebilirsiniz.. Bu dönemde dizinizdeki bandajı ve çorabı kesinlikle çıkarmayın. Bu dizinizin içinde kanama ve şişmeye neden olabilir. Egzersizlerinizi aksatmada her gün tarif edildiği şekilde yapınız. Bu sırada kan sulandırıcı ilacınızı kullanmayı aksatmayınız ve ağrınız olursa ağrı kesicinizi alınız. Dikkat; ateşiniz 38 derece üzerine çıkar,dizinizde, bacakta ağrı-ayak parmaklarınızda şişme olursa doktorunuzu derhal arayın. 15. gün yaranız doktorunuz tarafından görülecektir ve uygunsa dikişleriniz alınır. Dikiş alındıktan sonra fizik tedavi başlanır. Sonuç ta kaliteli fizik tedavi en etkili faktörlerden biridir. 3.hafta sonunda yürütecinizi bırakıp bir bastona geçebilirsiniz. Bastonu sağlam tarafınızda kullanmalısınız. İki taraflı operasyon olmuşsanız yürüteci 6. haftaya kadar kullanabilirsiniz. 6-12 hafta içinde bastonunuzu tamamen bırakabiliriniz. Kendinizi güvende hissediyorsanız uzun süreler baston kullanabilirsiniz. 8. haftadan sonra daha aktif olabilirsiniz, araba kullanabilirsiniz fakat sportif aktivite halen yasaktır. Tam spora dönüş 6ay sonundadır

Ortopedik ayakkabılar düztabanlığı iyileştirmiyor, aksine ağır gramajları ve görünümleriyle ayak sağlığını olumsuz etkileyebiliyor. "Ortopedik" adı altında satılan sert köseleden yapılmış, ayak hareketlerini kısıtlayan, ayağı düzeltme iddiasıyla cilt tahrişine ve ağrıya neden olan ayakkabılar hem kesenizi hem de ayakları zorluyor.Sert köseleden yapılan, hantal ayakkabının düztabanlığı iyileştirmesi beklenemezHalk arasında düztabanlığın iyi tanınmaması ve önemli bir sakatlık olarak değerlendirilmesi, bu bozukluğun giderilmesinde, ayakkabılar hesabına düşen beklentiyi arttırır. Oysa ki ayakkabılar, ayağımızı darbelerden, sivri ve kesici maddelerden korumaya ve soğuk ortamlarda ayağı sıcak, ıslak ortamlarda ise kuru tutmaya yararlar. Düztaban olgularda, ayakkabıların bu işlevleri dışında bir de düzeltici etkilerinin olabileceği, günümüzde oldukça yaygın bir kanıdır, ancak bu doğru değildir.Ayak uzunlamasına kavsi değerleri, erken çocukluk döneminde düşükken yaşın ilerlemesiyle birlikte artarak normalleşir. Bu son derece normal, fizyolojik bir gelişmedir. Bu süreç içinde düztaban zannettiğimiz birçok ayak kendiliğinden düzelir ki, biz hep bunu kullandığımız ‘düzeltici' ayakkabılara yorarız. Ayakkabılardan düzeltme işlevini beklemek boşuna bir çabadır, çünkü ayakkabı kullanma geleneği bulunmayan toplumlarda yapılan araştırmalar, bu insanlarda daha düşük oranda ayak bozukluğuna rastlandığını ve ayak esnekliğinin daha fazla olduğunu ortaya çıkarmıştır.Ayak ağrılarının nedeni düztabanlık olabilirDüztabanlık ve içe dönük yürüme, çocukluk çağında hekimlere başvuru nedenleri arasında en önde gelen ayak sorunlarıdır. Ayağımız, 1'inci. ve 5'inci tarak kemiklerimizin ucunda yeralan baş kısımları ve topuğun oluşturduğu bir üçgen yapı sayesinde vücut ağırlığını taşıma işlevini görür. Bu yapı, yandan bakıldığında aşağı bakan bir kavis görünümündedir. Kuvvetli ayak bağları ile desteklenen bu kavis özelliği, ayağa yaylanma olanağı sağlayarak yürümeyi kolaylaştırır ve yürüme sırasında bazan vücut ağırlığının iki-üç katına kadar çıkan yükü karşılayabilmesini sağlar. Düztabanlıkta ayak uzunlamasına kavsi çökerek ayak tabanının bütünüyle yere temas etmesine ve ayağın aynı mesafe için daha fazla enerji harcamasına yolaçar ki, bu durumun ifadesi çabuk yorulma ve baldır ağrılarıdır.Düztabanlık da farklı şekillerde kendini gösterir. Olguların çok büyük bir kısmında (yüzde 80) esnek tip söz konusudur; yani ayaktayken gözlemlenen düztaban görünümü, çocuk yükseğe oturtulup ayağın yerle teması kesildiğinde kaybolur ve normal ayak uzunlamasına kavsi oluşur. Bu durum ayak bağlarının yapısal gevşekliğiyle ilgilidir. Esnek tip düztabanlık kısa veya uzun dönemde herhangi bir rahatsızlığa yol açmadığı gibi ayak performansını da genellikle etkilemez. Günümüzde ayağın normal bir varyantı olarak kabul edilen bu şekil bozukluğunu bu nedenle genellikle tedavi etmeye gerek yoktur, ancak bu ayaklar 6-12 aylık aralarla izlenmelidir.Ortopedik ayakkabılara bel bağlamayınKüçük çocuklarda düztaban tanısını koymak da zordur, çünkü ayak uzunlamasına kavsinin normal gelişimi sırasında her yaşa uygun normal değerlerinin alt ve üst sınırları arasındaki fark oldukça fazladır. Bu aralık içinde yer alan tüm ayaklar normal sayılır. Ayrıca 2-3 yaşından önce ayak kavsini dolduran yağ yastığı henüz yeterince ezilmediğinden, ayağa iç yanından bakıldığında sanki ayak tabanı tümüyle yere değiyormuş izlenimini verir ki, bu aldatıcıdır. Hele ki ayak kaslarının gelişimi henüz tamamlanmamış, 1 yaşın altındaki bir çocukta düztaban tanısını koymak oldukça güçtür.Ortopedik adı adlında satılan ağır hantal ayakkabılar hem kesenizi hem de ayakları zorluyorEsnek tip düztabanlıkta gereksiz yere sert köseleden yapılmış, ayak hareketlerini kısıtlayan, ayağı düzeltme iddiasıyla cilt tahrişine ve ağrıya neden olan bir takım ayakkabıların, hem de uzunca bir süre kullanılması, hem ayak sağlığı açısından sakıncalıdır, hem de ebeveynlere maddi külfet yükler. Bu durumda çocukların ayağını düzeltmeye kalkışmak yerine, bu yönde beklentileri olan ebeveynleri, ya da aile büyüklerini ikna etmeyi denemek daha doğru bir davranış biçimidir. Bu çocuklarda ayakkabı seçerken kıstas alacağımız husus ayakkabı biçiminin çıplak ayak biçimine en uygun olanını seçmek olmalıdır. Ayakkabı ayak ve ayak bileği hareketlerini kısıtlamayacak ölçüde esnek ve bükülebilir olmalı; ön kısmı parmakları sıkmayacak ve tarak kavsini daraltmayacak biçimde geniş olmalı; topuk kısmı 15 dereceden fazla eğime izin vermeyecek bir yüksekliğe sahip olmalı; havalanma özelliği olmalı; tabanı kaymayı önleyen maddeden yapılmış olmalı ve hafif olmalıdır. Esnek tip düztaban olgularında ergenlik döneminde nadiren de olsa ayakta durma, ya da yürüme ile artan ağrılı dönemler görülebilir. Böyle bir durum söz konusuysa, ya da topuğun dışa doğru açılanması hayli fazlaysa ayağın tedaviye ihtiyacı vardır. Bu koşullarda topuğu düzgün konuma zorlayan ve ayak kavsini destekleyen tabanlıklar kullanılır.Özel yapım ayakkabılar düztabanlığı iyileştirmiyor ancak ayakları rahatlatabiliyorTopuk kirişinin gerginliği (yüzde 15), ya da doğumsal kemik anomalilerin varlığı düztabanlığın çok daha nadir karşılaşılan diğer tiplerini oluşturur ve tedavi gerektirir. Doğumsal kemik anomalisi olarak kastedilen ayak kemiklerinin bitişik olarak oluşmasıdır. Bu durumda oluşamayan eklem hesabına düşen yüklenme, komşu eklemlere aktarılacağından buralarda eklemlerin aşınmasına yol açarak ağrıya neden olur. Düztabanlığa topuk kirişinin gerginliği neden oluyorsa başlangıçta pasif germe egzesizleri verilir ve açıcı alçılar denenir. Bu tedaviye yanıt vermeyen olgularda cerrahi olarak topuk kirişi uzatılır.Eğer düztabanlığa neden olan doğumsal kemik anomalileriyse, başlangıçta ayak kavsini destekleyen özel yapım ayakkabılar verilir. Bu ayakkabılar yüklenmeleri hafifletir, ağrıyı azaltır ve ayaktaki şekil bozukluğunun ilerlemesini frenler. Bu çocukların ebeveynlerine, uzun süreli ayakkabı tedavisine karşın, ayakkabı çıkartıldığında ayağın yine de düztaban görünümünde olacağı iyice anlatılmalı ve düzelme yönündeki beklentileri ayak ağrısını önleme yönünde realize edilmelidir. Ayakkabılarla ağrının önlenemediği durumlarda cerrahi yöntemlere başvurulur.

Topuk Dikeni Rahatsızlığı Nedir?Topuk Dikeni rahatsızlığı, isminden dolayı  daha çok bir kemik problemi olarak düşünülmektedir. Aslında topuk ağrısı rastlanan en sık ayak rahatsızlıklardan biridir. Eski ortopedistlerin bu problemi  olan hastalarda  röntgenlerde topuk kemiğinde bir çıkıntı oluştuğunu görüp bu hastalığa topuk dikeni adını vermişlerdir. Ancak bugün biliyoruz ki bu topukta görünen bu çıkıntı sadece topuk dikeni hastalığın bir sonucu olup ağrının oluşmasında bir önemi yoktur. Yine bugün biliyoruz ki bu topuk dikeninin oluşma nedenin tamamı ile ayağın altında ki bir kasın çalışması ile ilgili problemlerden dolayı gelişmektedir.Topuk Dikeni Nasıl Oluşur?Ayak tabanında mevcut olan plantar fasia adı verilen bir kas yürüme esnasında ciddi bir yaylanma göstermek zorundadır. Bu kasın yaylanması sayesinde yükün yere verilmesi sağlanır. Topuk ağrısı probleminde ayak tabanında bulunan kasın yeteri kadar esneklik göstermediği için ağrı oluşur. Bu kas çeşitli sebeplerden dolayı kısalması ile topuğun yapıştığı yeri çekmeye başlar . Bu bölgede bir kanama oluşmasına ve ağrıya yol açar.  Zamanla yapıştığı yerde kalınlaşma oluşur. Buda röntgenlerde görülen diken olarak adlandırılan görüntüye yol açar.Topuk ağrısı düz tabanlarda, yüksek kavisli ayaklarda, kilo problemi olanlarda, topuklu ayakkabı yada babet tarzı düz ayakkabı kullananlarda, diabetiklerde, çeşitli romatizmal hastalıklarda, bir grup ilaçın yan etkisi olarak kasın kısalması ile ortaya çıkabilmektedir.Topuk Dikeni BelirtileriHastalarda çok tipik olarak sabah yataktan kalkma sonrası ilk birkaç adımda topuk ağrısı ile karşılaşıyor ve bu ağrı kendiliğinden yürüme ile geçiyorsa tanı tipik olarak  Topuk Dikeni (Plantar Fasiitistir). Gün içinde bir yerde uzun süre oturup ilk kalkmada oluşan ağrı, ve gün sonu ağrıları çok tipik ve tanı koydurucudur.  Hastalar çok uzun süre yürüdüklerinde veya ayakta kaldıklarında topuk ağrısı gelişimi görülmesi tipiktir.Hastalığının tanısında ağrının şekli tanı koydurucudur. Ancak hastanın fiziki muayene sonrasında ayırıcı tanı için kişinin basarak ayak röntgenleri ve ek olarak gerekirse MR’ı veya kan tetkikleri istenebilir.Topuk Dikeni Tedavisi Topuk Dikeni hastalarında, tedavide ilk planda tutulacak olan işlem, ayak tabanında çalışma yapısı bozulmuş olan kasa yönelik olarak aşil germe egzersizlerine başlanmasıdır. Buradaki amaç plantar fasianın uzatılmasıdır. Takibinde, Topuk Dikeni hastalarının çok büyük bölümünde eşlik eden bir basma kusuru olduğu için yürüme analizleri yapılarak varsa mevcut olan yürüme bozukluğu ortaya konulur ve bu probleme yönelik olarak yapılan kişiye özel tabanlıklar ile hastanın yürümesi ile ilgili tüm sorunlar giderilmiş olur. Ayrıca Topuk Dikeni hastalarında ayak yapısına uygun olarak hangi ayakkabıları kullanmaları gerektiğine dair bilgi verilerek, hastanın tedavi süresince tabanlıklar ile birlikte ideal ayakkabıyı kullanmaları sağlanır. Bunlara ilaveten en önemli iyileşmeyi sağlayacak tedavi olan ESWT ( Extra corporal şok dalga tedavisi ) uygulanır.Bu tedaviden fayda görmeyen topuk dikeni hastalarında ikinci aşamada kas egzersizlerine ve gece ateli olarak adlandırılan ayağın gece belli bir pozisyonda durmasını sağlayan bir cihaz kullanılmaya başlanır. Hastaların yarısında bu tedavi başarı sağlar.Üçüncü aşamada hastalarda yapılan enjeksiyonlar devreye girer. Hastalarda doktorun tercihine göre proloterapi yada prp enjeksionları denenebilir. Ancak burada çok önemli nokta hangi ek tedavi tercih edilirse edilsin,  hastaların egzersiz yapmaya ve tabanlık kullanımına devam etmeleri gerektiğidir.Topuk Dikeni AmeliyatıYapılan kişiye özel tabanlıklar, ESWT, gece ateli, proloterapi yada prp enjeksiyonları gibi tedavilere yanıt alınamadığında, hastalarda kasın kısalması ile beraber çok yakınından geçmekte olan sinirin de sıkıştığı düşünülerek çok nadir de olsa cerrahi tedavi planlanır.

Öğrenciler okula giderken kilolarca kitap ve defteri de sırt çantalarında taşımak zorunda kalıyor. Okul çantalarının ağırlığı ve yanlış taşıma yöntemleri sırtta 'skolyoz' adı verilen eğriliklere neden oluyor.Skolyoz nedir?Skolyoz diye adlandırılan durum, omurganın arkadan bakıldığında C ya da S şeklini almasıdır. Boy kısalığına, estetik görünüm bozukluğuna, akciğer kapasitesinin daralmasına ve psikolojik bozukluklara ileri yaşamda kireçlenme de eklenince bel ve sırt ağrılarına neden olmaktadır. Sırt ağrılarını sadece okul çantalarının yanda taşınmasına yormak doğru değil; oturma alışkanlıkları, çocuğumuzun çalıştığı ev ve okuldaki masaların ve sandalyelerin yüksekliği de omurga sağlığı açısından önemli öğelerdir.Okul çantasının ağırlığı ne olmalıdır?Okul çantası sırtta ve omuzlarda ağrıya neden olmayacak ağırlıkta olmalı. 12 yaşından küçük olan çocukların 4; 12-15 yaş arası çocukların da 5 kilograma kadar olan çantaları taşıyabileceğini söyleyebiliriz. Ancak, çantanın uzun süre taşınmamasına dikkat edilmelidir. Bu açıdan bakıldığında okul servisleri koruyucu bir rol üstlenmiş durumdadır.Öğrencilerin okul sıralarında oturuş şekilleri nasıl olmalıdır?Öğrenciler genelde masa üzerine dayanarak ders dinlemeyi alışkanlık haline getirir. Ancak çocukların en azından ders dinlerken arkalarına yaslanmaları ve dik oturmaları sağlanmalıdır. Teneffüslerde ise öğrenciler sıralarında oturmak yerine kalkıp dolaşmalıdır. Ara sıra yapılacak basit sırt egzersizleri de bir sonraki dersin daha rahat geçmesine yardımcı olacaktır.Okul döneminde başka ne tür ortopedik sorunlar görülebilir?Okulda geçen süreye, okul ile ev arasında geçen süre ile etüd saatleri ve kurslar da katıldığında, çocukların zamanlarının büyük bölümünün ayakkabıyla geçtiği anlaşılmaktadır. Bu da okuldan dönen çocukların sadece sırt ağrısından değil, ayak ağrısından da yakınmalarına neden olur. Çocukluk çağında ayaklarda ağrılara neden olan bir dizi hastalık vardır. Burkulmalar ve travmalar dışında bu hastalıklar arasında en yaygın bilineni düztabanlıktır. Düztabanlık, ayağa iç yandan bakıldığında, mevcut ayak kavsinin kaybolup ayağın iç kenarının bütünüyle yere temas etmesi durumudur. Çocuklarda en sık esnek düztabanlık görülmektedir. Yani, ayak kavisini oluşturan bir takım kemiğin arasındaki bağların yapısal gevşekliği söz konusudur. Esnek düztabanların çok büyük bir kısmında, şekil olarak normal kabul edilen ayaklardan farklı bir biçimde görülse de, ilerde herhangi bir işlevsel kusurla karşılaşılmamaktadır.Düztabanlık tedavisi nasıl yapılır?Yumuşak malzemeden yapılmış, hafif ve esnek ayakkabıların ayak sağlığı üzerindeki katkıları inkar edilemez. Esnek düztabanlardaki tedavi seçenekleri, tabanlık kullanımından cerrahi girişime kadar çeşitlilik gösterir. Bu nedenle içe basma saptanan çocukların, okula başlamadan önce bir çocuk ortopedistine gösterilmesi yanlış tedavileri önleyecektir. Ayrıca ayak kemiklerinin doğuştan bazı anormalliklerinde de düztabanlık oluşur. Bu tip durumlar çoğunlukla ağrıya neden olur ve ciddi bir tedavi gerektirir.Doğru teşhis nasıl konulur?Okul çağı çocuklarında ayak ağrılarının nedenini okula başlarken yeni alınan ayakkabılara yormak yanlıştır. Çünkü çocukluk çağında ayakta ağrıya neden olabilecek ve çocuğun okulla olan dengesini etkileyecek bir dizi doğuştan veya sonradan olma bozukluk bulunmaktadır. Ağrılı bir ayakta, uzman hekimin çektireceği basit bir röntgen sonucu konacak tanı ve buna göre yönlenecek tedavi ile çocukların sıkıntısı önlenecektir.Beden eğitimi dersleri çocuklar için risk taşır mı?Beden eğitimi derslerinde ortaya çıkan ve masum tabiatlı hastalıkların başında, osgood-schlatter gelmektedir. Çocuklarda dizkapağını kaval kemiğindeki büyüme plağına bağlayan kuvvetli bağın çekmesiyle, zamanla dizin hemen altında ortaya çıkan şişlik ve ağrı ile karakterize bir durumdur. İlkokul sonlarındaki erkek çocuklarda daha yaygındır. Birkaç yıl sürer ve genellikle kendiliğinden geçer. Bu çocukların çoğunda, hastalığın derecesine bakmaksızın, beden eğitimi dersi tamamen yasaklanır. Ne var ki, osgood-schlatter’li hastaların çoğunda bu önlemin bir yararı yoktur; aksine çocuk üzerinde olumsuz psikolojik baskısı olur. Bu hastaların çoğu, çocuk ortopedistleri tarafından basit önlemlerle, fiziki aktiviteleri tam kısılmadan tedavi edilebilir. Osgood-schlatter hastalığı olan çocuklar sıra kenarında yer seçmeli ve otururken dizlerini açarak, kıvırmadan oturmalıdırlar. İki sıra arası, dizleri kıvırmaya zorlayacak kadar dar olmamalıdır.

Kronik bir eklem hastalığı olan romatoid artrit, düzenli tedavi edilmediği taktirde yaşamı adeta esir alıyor. 35-50 yaş arası kadınlarda erkeklere oranla daha çok görülen romatoid artriti stres, fazla kilo, sigara ve kafein de tetikliyor. Uzun süre ilaç kullanılmasını gerektiren hastalık, tedavi edilmediği taktirde, eklemlerde kalıcı sakatlıklar bırakıyor. “Gelecekte sakat mı kalacağım” korkusu yaşayan romatoid artrit hastalarının hastalığıyla nasıl başa çıkacağını öğrenmek için de bazen psikolojik destek almaları gerekiyor. Eklemlerde ilerleyici yıkımlara ve sakatlığa neden olan 'Romatoid Artrit', hastalığını ve hastalığın seyrinde neler olabileceğini ve tedavisini İbniSina Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Dr.ilhan DEMİRYILMAZ anlattı.Romatoid artrit nedir ve nasıl bir hastalıktır?Vücudumuzun hareket etmesini sağlayan kaslar, kemikler, eklemler ve bu yapıları birleştiren bağlarda ağrı ve hareket kısıtlılığına, bazen de şişlik ve şekil bozukluğuna neden olan hastalıklara, genel olarak romatizma adı verilmektedir. Romatoid artrit, en sık görülen iltihabi eklem hastalığıdır. Tedavi edilmediği taktirde giderek ilerleyen hastalık, eklemlerin yanında iç organları da etkileyebilir. Uzun sürelidir (kronik), ancak zaman zaman alevlenip arada uzun süreli sessiz dönemler de görülebilir. Hastalık kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilmektedir.Hastalığın belirtileri nelerdir? Hangi şikayetler ortaya çıktığında mutlaka doktora gidilmeli?Eklemlerde ağrı, şişlik, ısı artışı, kızarıklık ve hareket güçlüğü gibi şikayetler ile başlar. Hastalığın aktif dönemlerinde halsizlik, hafif ateş gibi genel belirtiler olabilir. Gece ya da sabahları eklemlerde ağrı ve tutukluk olup hareket etmede zorluk vardır, sonra hareket ettikçe yavaş yavaş açılma olur. Ancak ağrılar ve tutukluk hastalığın şiddetine göre gün boyu devam edebilir. Sabahları olan bu hareket güçlüğüne sabah tutukluğu denilmektedir. Sabah tutukluğunun süresi ne kadar uzunsa hastalık o kadar aktif demektir. Genellikle el parmakları ve el bilekleri en sık etkilenen eklemlerdir. Romatoid artritde dirsek, omuz, boyun, çene, kalça, diz, ayak bileği ve ayak parmak eklemleri de tutulabilir.Görülme sıklığı nedir? Hangi yaş grubunda daha sık görülür?Toplumda görülme sıklığı yaklaşık yüzde 0,5-1 kadardır. Ancak toplumdan topluma farklılıklar olabilmektedir. Genellikle genç-orta yaşlı erişkinlerin hastalığıdır ancak daha erken ve geç yaşlarda da ortaya çıkabilir. Kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha fazla görülür.Hastalığın nedeni nedir? Ortaya çıkmasında hangi faktörler etkilidir?Nedeni tam olarak bilinmeyen bu hastalıkta genetik olarak yatkın kişilerde geçirilen bir enfeksiyonun (mikrobik hastalığın) bağışıklık sisteminde bozulmaya yol açarak Romatoid artrite neden olduğu düşünülmektedir. Eklemlerde iltihap hücreleri toplanır ve bu hücrelerden dokulara zarar verecek maddeler (enzim, antikor, sitokin) salgılanır.Genetik bir hastalık mıdır?Romatoid artrit doğrudan anne-babadan çocuğa geçen genetik bir hastalık değildir. Ancak ailede olması bir miktar yatkınlık oluşturabilir. Romatoid artritli birçok hastada HLA-DR4 adı verilen bir genetik belirleyicinin bulunduğu gösterilmiştir.Enfeksiyonların (mikrobik hastalıkların) rolü var mı?Birçok araştırmacı ve hekim hastalığın başlangıcında enfeksiyonun rolü olabileceğini düşünmektedir, ancak bu durum kanıtlanmış değildir. Romatoid artrit bulaşıcı bir hastalık değildir.Hangi organları etkiliyor?Hastalık genellikle eklemler ve çevresindeki dokuları etkilemektedir. Tedavi edilmediği taktirde eklemlerde harabiyet yaparak şekil bozukluğu ve kalıcı sakatlıklara yol açabilir. Eklemlerin dışında kalp, akciğer gibi iç organlar da tutulabilir.Nasıl teşhis ediliyor?Romatoid artrit tanısı için, şikayetlerin ayrıntılı bir şekilde sorgulanması ve eklemleri de içine alan tam bir fizik muayene yapılması gereklidir. Belirli laboratuvar testleri ve röntgen incelemeleri istenebilir. "Romatoid faktör" ve “Anti CCP” adı verilen testlerin pozitifliği tanıyı destekler. Yüksek eritrosit sedimantasyon hızı ve yüksek CRP, hafif kansızlık diğer laboratuvar bulguları arasındadır. Kesin tanı, hastanın hekim tarafından bir bütün olarak değerlendirilmesi ile konur.Nasıl tedavi ediliyor?Romatoid artrit tedavisi esas olarak ilaçlarla yapılmaktadır. Bu amaçla kullanılan ilaçlar 2 gruba ayrılır.1. Şikayetleri gidermeye yönelik: Bu gruptaki ilaçlar çabuk etki eder, ilacı alır almaz etkisi başlar ilaç kesildiğinde etkisi biter. Aspirin, steroid olmayan anti-romatizmal ilaçlar, ağrı kesiciler, gerektiğinde kortizon2. Hastalığın seyrini etkileyen ilaçlar: Bu gruptaki ilaçların etkisinin oluşması için belirli bir süre geçmesi gerekir. Ancak bu ilaçlar hastalığın eklem harabiyeti yapıcı etkisini önlemeye yönelik ilaçlardır ve ilacın kesilmesi durumunda da etkileri bir süre daha devam edebilir Tedavi hastaya özel planlanır; bunda da hastalığın şiddeti, eşlik eden sağlık problemleri ve bireysel özellikler ve gereksinimler ön planda tutulur. Özellikle akut alevli dönemlerde ilgili eklemlerin istirahati önerilir. Akut dönem dışında, hastanın kendini iyi hissettiği zamanlarda dengeli olarak verilmiş egzersizler hastaya yarar sağlar. Tedavi edilmediğinde nasıl bir tablo ortaya çıkıyor?Hastalığın seyri kişiden kişiye farklılıklar gösterebilir. Zaman zaman artan hafif şikayetler olabileceği gibi sürekli ve ağır seyredip tedavi edilmediği taktirde eklemlerde harabiyet yaparak kalıcı sakatlıklara ve iç organ tutulumlarına yol açabilir.Hastalıktan korunmak mümkün mü?Romatoid artritin nedeni tam olarak bilinmediğinden dolayı korunma tam olarak mümkün değildir. Ancak hastalığın tanısının erken dönemde konulabilmesi çok önemlidir. Çünkü, eklem harabiyeti oluşumu erken dönemde başlamaktadır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa, kalıcı eklem hasarı oluşumunun engellenmesi o kadar başarılı olur.Şikayetler etkilenen eklemlere göre değişkenlik gösterir.*El ve el bilek eklemleri etkilendiğinde; sabahları ellerde ağrı, şişlik, uyuşma, parmakları açıp kapatmada, bir çaydanlık tutmada ya da bir kavanoz kapağı açmada zorluk*Omuz eklemleri etkilendiğinde; giyinip soyunma sırasında ve gece omuz üzerine yatıldığında ağrı*Diz eklemleri etkilendiğinde; sabahları dizlerde ağrı, şişlik, yürümede zorluk olur, hareket ettikçe yavaş yavaş açılma*Ayak bilek ve parmakları etkilendiğinde; sabahları ayak tabanında, parmaklarda ve ayak bileğinde ağrı olup ayakların üzerine basmada ve yürümede güçlük yürüdükçe yavaş yavaş açılma gibi şikayetler olabilir. Bu tarz şikayetleri olan hastalar bir Romatoloji uzmanına başvurmalıdır.

İçinde nikotin haricinde 6 binden fazla vücuda zararlı madde bulunan, 24’ten fazla hastalığa neden olan sigara, tam 4 bin yıldır insanlığın başına musallat! Bir Maya yerlisi tarafından tesadüfen keşfedilen, bir dönem zenginliğin göstergesi olan, sonrasında seri üretimle ‘halka inen’ sigara, üretim kaybının, önüne geçilebilir hastalıkların, maluliyetin ve erken ölümlerin ana nedeni.Kızılderililerde ‘barış çubuğu’ olarak karşımıza çıkan, Red Kit’in ağzından düşmeyen, İkinci Dünya Savaşı sırasında kampanyalar düzenlenerek kolilerle efkar dağıtmaları için askerlere gönderilen sigarayı bir an önce bırakmanızda fayda var! ‘Söylemesi kolay’ diyenlerdenseniz, size de ‘hiç değilse azaltın’ denilebilir. Zira, az sigara içenlerde kanser riski, 10-15 yıl içinde sigara içmeyenlerle aynı oluyor.Günümüzden 4 bin yıl kadar önce, köyünün çevresini dolaşmaya çıkmış bir Maya yerlisi, büyük sarı yapraklardan oluşan hoş kokulu bir bitki keşfeder. Bu koca yaprakların ne işe yarayacağını tam kestiremez ama ‘bizim hanım bir işte kullanır’ diyerek evine getirir. Ne yazık ki hanım, yapraklara pek yüz vermez ve o sırada yanmakta olan ateşe atıverir. Ondan sonra ev ahalisi hayli neşeli olur ve rahatlar. Böylece Orta Amerika’da tütün kullanımı keşfedilmiş olur.Bir Maya yerlisi tarafından tesadüfen keşfedilen sigaranın 4 bin yıl öncesinden günümüze gelen serüvenini ve insanlık tarihine verdiği zararları anlattı:İnsanlık tarihinin en gelişmiş ve en gizemli uygarlığı Mayalar, 4 bin yıl önce keşfettikleri nikotini keyif amaçlı kullanan ilk insanlar. Ancak Mayalar, Orta Amerika’da çok ileri bir uygarlık kurmalarına rağmen, maalesef çeşitli hastalıklar nedeniyle yok oldular ve soylarını devam ettiremediler.Barış Çubuğundaki ZehirTütün, Orta Amerika’dan sonra Kuzey Amerika’da Kızılderililer tarafından kullanılmaya başlandı, kovboy filmlerinden tanıdığımız meşhur barış çubuğu!.. Ancak barış niyetine soluk benizlilerle tüttürülen nikotin, maalesef hiç bir işe yaramadı ve Kızılderililer soykırımın kurbanı oldular. Bugün Amerika ve Kanada’da kalan pek az Kızılderili, ne yazık ki fakirlik içinde soyunu sürdürmeye çalışıyor…Ünlü kaşif Christopher Colombus, 1492 yılında Hindistan’a geldiğini sanarak Amerika’yı keşfettiğinde, adamlarıyla birlikte Kızılderililere, Gonore (bel soğukluğu) ve Sifiliz (frengi) hastalıklarını bulaştırdı. Karşılığında da tütünü aldı ve her iki grup da birbirine sağlığa zararlı bir şeyler iletmiş oldu!Purodan Pipoya, Enfiyeden Sakıza...Böylece birçok zararlı şey gibi Amerika’dan Avrupa ve diğer bölgelere yayılan tütün, ekilmeye ve üretilmeye başlandı. Başlangıçta tütün, burna çekilerek (enfiye), yakılarak (ilkel pipolar) ve tütün yapraklarından yapılan sakızlarla (Red Kit’i hatırlayalım) tüketildi. Avrupalılar ise puro, pipo, enfiye ve sakız halinde tükettiler tütünü.Osmanlı'ya Tütün Denizden GeldiOsmanlılar ise tütünün ne kadar keyif verici bir şey olduğunu 17. yüzyılda Venedik ve Cenovalı denizcilerden öğrendiler. Tütün kullanımını kıvrak zekalarıyla çabucacık aştılar ve ince bir kağıt arasına kıyılmış tütün koyarak keyifle tüttürmeye başladılar. Böylece bugün tüketilen sigaraya dönüşecek adımları da atmış oldular.İlk Sigara Fabrikası İngilizlerdenBirçok keşifte olduğu gibi, bu kolay kullanım biçimini fark edip, bir adım ileriye götürenler yine Avrupalılar oldu. 1853 yılında başlayan Kırım savaşları sırasında, İngiliz ve Fransız subayları, Osmanlıların kıyılmış tütünü kağıda sararak içtiğini gördüler ve sonraki yıllarda İngilizler, ilk sigara fabrikasını kurarak, tütünü sigara biçiminde seri olarak imal etmeye başladılar.Savaş Herkesi Tiryaki EttiSigara başlangıçta bir prestij göstergesi olarak tüketiliyordu. İlk dönemlerde az miktarda bulunabildiğinden pahalıydı ve elde tutması, çakmakla yakması, kısaca karizması sayesinde toplumda bir zenginlik ve ayrıcalık göstergesi haline gelmişti. Ancak 1880’lerden sonra fabrikaların yaptığı seri üretimle birlikte sigaranın tüketimi arttı. Birinci Dünya Savaşı’nda cephedeki askerlere tütün yollama kampanyaları düzenlendi. 1920’li yıllarda tüm dünyada sigara kullanımı doruğa ulaştı.Zararları Geç KeşfedildiUzun yıllar insanlar tütünü keyif verici olarak kullandılar. Tabii bu arada başka maddeler de keşfedildi ve kullanıldı, haşhaş (afyon), koka, hint keneviri (kokain), marihuana, esrar, alkol bunlardan sadece bir kaçı. Ancak bunların zararları hemen fark edildi ve gerekli yasaklar getirildi. Toplumsal izolasyon ve kanuni yasaklama sayesinde, keyif verirken bağımlılık yaratan maddelerin kullanımı kısıtlanmış oldu.Sigara ise zararlı etkileri ancak uzun dönemde ortaya çıktığından sanki zararsızmış gibi görüldü ve ne toplumsal izolasyon ne de kanuni yasak gibi önlemlerle kullanımı engellendi. Bu arada sigara endüstrisinin büyüklüğü ve ne kadar çok kişinin geçimini sağladığı da bunda çok etkili oldu.ABD'nin Yıllık Kaybı 55 Milyar DolarSigaranın yarattığı bağımlılığın şiddeti hep küçümsendi. Oysa sigara, üretim kaybının, önüne geçilebilir hastalıkların, maluliyetin ve erken ölümlerin ana nedeni oldu. Sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde sigaranın neden olduğu verimlilik kaybı yıllık 55 milyar dolardan fazladır.Rakamlar Çok Şey Anlatıyor...Sigaranın içinde nikotin haricinde vücudumuza zarar veren 6 binden fazla madde mevcuttur. Sigara kağıdının ve kağıdın sarıldığı tutkalın yanmasından kaynaklanan zehirli gazları da unutmamak gerekir! Yapılan bir araştırma, sigaranın 24’ten fazla hastalığa neden olduğu gösterilmiştir. Günde 1 paket sigara tüketen bir kişi, 1 yılda sigarayı 70 bin kez içine çeker ve üfler. Bu sırada bazı maddeler direkt olarak toksik etki yaparken, bazıları kana karışır ve tüm vücudun zarar görmesine neden olur. Sigara dumanının her milimetreküpünde nefes ile çekilebilir boyutlarda 3 milyar partikül bulunur. Oluşan gazlar, sigara dumanının tüm ağırlığının % 92-95’ini oluşturur.Sigara içinde yer alan bu binlerce toksik madde, sadece halk arasında bilindiği gibi öksürükle kendini belli eden solunum sistemi hastalıklarına değil, cinsel fonksiyon bozukluğu, mesane, kolon ve diğer kanser türleri, mide ve bağırsak hastalıkları, kalp damar ve beyin damar hastalıkları gibi çeşitli hastalıklardan sorumludur. Bunların hepsi de önlenebilir hastalıklardır. Sigara, kanser ölümlerinin en büyük ve önlenebilir nedenidir. Tüm kanser ölümlerinin % 30’undan, akciğer kanserinden ölümlerin % 85’inden sorumlu tutulmaktadır. Örneğin, sigara tüketiminin dramatik bir artış yaptığı 1960’lardan sonra akciğer kanseri ölüm hızı da artış göstermiştir.Dünya Bırakıyor Biz Tüttürüyoruz!Dünyada sigara kullanımı antisigara kampanyaları sayesinde giderek azalmaktadır. Maalesef ülkemizde erkek nüfusta sigara kullanımı dünya ortalamasının üstündedir ve bu oran kadınlarda da giderek artmaktadır. Batılı ülkelerde sigara kullanımı eğitim ve sosyokültürel düzey yükseldikçe azalmaktayken, ülkemizde bu durum tam tersidir.Bırakamıyorsanız Bari AzaltınSigarayı aktif kullananların yanı sıra pasif olarak maruz kalan kişilerin düzenli sağlık kontrollerinden geçmesi gereklidir. Mutlaka bir akciğer filmi, bir takım kan tahlilleri, gerekirse AC tomografi çektirmeleri, hekim gerekli görürse solunum fonksiyon testleri ile değerlendirilerek, olası riskleri öğrenip alınacak önlemleri almalıyız. Elbette bu kadar zararlı bir madde olan sigaranın bırakılması gerektiğini söyleyerek konuyu tamamlamalıyız. Ancak sigarayı bırakmak son derece zor, irade gerektiren ve ne yazık ki tekrar başlama ile sonuçlanan bir macera olur çoğu zaman. Profesyonel yardım alarak sigarayı bırakmak işleri kolaylaştırır. Birtakım ilaçlar, nikotinli sakızlar vb. metotlarla bilinçli bir şekilde, çıkılan yolun zorluklarını bilip, destek alarak bırakmak, daha büyük bir başarı ile sonuçlanacaktır. Ama bırakamayanlar için söylenecek söz ise ‘bari azaltın’ olabilir. Unutmayın ki, sigaranın bırakılmasıyla kanser riski zaman geçtikçe azalır. Az sigara içenlerde bu risk, 10-15 yıl sonra sigara içmeyen gruba ulaşır

İbniSina Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. Hasan TEKŞAHİN, bahar aylarında çok yaygın olan, yorgunluk, bitkinlik şikayetlerinin bahar yorgunluğu olabileceğine dikkat çekerek “Bu dönemde bazı kişilerde iyon dengesi bozulur ve negatif iyonlar çoğalarak yorgunluk oluşur. Bu durum iyon dengesi sağlanıncaya kadar devam eder” diyor. Kış aylarının bitip baharın hissedilmeye başlandığı bu günlerde iç hastalıkları kliniklerine yorgunluk, bitkinlik gibi yakınmalarla müracaatlar epeyce artar. Bahar kelimesi hepimizde canlılığı, zindeliği, tazeliği, dinamizmi çağrıştırırken insan bedeninde oluşan bu geçici bozukluk tezat gibi görünse aslında geçici ve beklenen bir durum olarak kabul ediliyor.Dr.TEKŞAHİN, bahar yorgunluğunun birkaç hafta sürdüğünü belirterek “Bahar yorgunluğu, birkaç haftadan daha uzun olmayan ve hiçbir iz bırakmadan geçen geçici bir durumdur ve yorgunluk, halsizlik, isteksizlik, konsantre olamama durumu, eklem kas ağrıları, göğüste sıkışma, uyuklama, sürekli esneme vs. gibi yakınmalarla seyreder” diyor.Dr. TEKŞAHİN, bahar yorgunluğu ile ilgili şu bilgileri veriyor:“Bu bir hastalık değil geçici bir fonksiyonel bozukluktur. Bahar yorgunluğunun sebebi bahar başlangıcında atmosferin elektrostatik ve manyetik yükünün artmasıdır. Atmosferde elektrik yükü artar.Bu elektrik iyonlarla taşınır.Vücudumuzda oldukça yoğun bir iyon yükü vardır.Pozitif iyonlar canlılığı,zindeliği sağlarken negatif iyon yükü yorgunluğu, bitkinliği oluştururlar.İşte iyon dengesinin o dönemde negatif iyonlar lehine bozulduğu kişilerde bozulmanın derecesine göre hafiften ağıra doğru seyreden yorgunluk gelişir. Bu durum iyon dengesi sağlanıncaya kadar devam eder. Yakınmaları ağır seyreden kişilerin Doktora müracaatı gerekir. Ayrıca birkaç haftadan uzun süren, ilave yakınmalarında görülmeye başlandığı kişiler yorgunluğa sebep olan başka hastalıkların da araştırılması gereği mutlaka doktora görünmelidir. Bahar yorgunluğundan korunmak ve kurtulmak için kişiler genel sağlık önlemlerine başvurmalıdırlar. Bunlar; dengeli ve yeterli beslenme, düzenli bedensel aktivitedir. Beslenmesi yetersiz olanlar bu dönemde doktor tavsiyesi ile vitamin desteği alabilirler.”